بازار وکیل

اگر اهل بازارگردی هستید و سرتان برای گشت و گذار در بازارهای سنتی درد می کند، با ما به بازار وکیل شیراز بیایید. بازاری که تنها جایی برای خرید و فروش نیست بلکه از دیدنی های شیراز به شمار می رود و به عنوان یکی از اصلی ترین جاذبه های شیراز از آن یاد می شود. در ادامه از حال و هوای خرید در بازار وکیل شیراز برای تان سخن می گوییم، نگاهی به معماری آن می اندازیم و مروری بر تاریخچه اش خواهیم داشت.

 

آشنایی با بازار وکیل شیراز

بازارهای قدیمی یکی از مکان هایی هستند که می توان در آنها با یک تیر چند نشان زد؛ در این مکان ها هم فرصت خرید و مقایسه قیمت ها را دارید، هم جلوه های تاریخی را می بینید و هم فرصتی ناب برای همکلام شدن با مردم را پیدا می کنید. در بازار همه چیز فراهم است تا تجربه ای جذاب برای خودتان رقم بزنید. بازار وکیل شیراز هم از این قاعده مستثنا نیست؛ بازاری که یادگاری از کریمخان زند است و ارزش تاریخی اش بر هیچ کس پوشیده نیست. جایی که نامش  از ۱۷ تیر ۱۳۵۱ با شماره 924 در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و گردشگران زیادی را به سوی خودش می کشاند. 

• برخی بر این باورند که کریم خان پس از دیدن بازار قدیمی شهر لار که اثری از دوران شاه عباس کبیر است، فکر و طرح ساخت این بازار به سرش زد و جایی را ساخت که تمام کارهای بازرگانی، خرید و فروش کالاهای داخلی و خارجی و مبادلات پایاپای، صدور یا دریافت حوالجات و صرافی‌ها همه و همه در آن انجام می شدند. در واقع کریم خان زند قلب اقتصادی شیراز را ساخت و محیطی متفاوت را برای تجارت ایجاد کرد. حتا در این بازار سازمانی وجود داشت که مردم کالاهای شان را به آن می سپردند و در مواقع لزوم آن را پس می گرفتند. 

  بد نیست بدانید که این بازار بخشی از مجموعه وکیل به حساب می آید. مجموعه ای شامل بازار، مسجد، حمام و آب انبار که هر یک به نوبه خود جاذبه جالب توجهی برای شهر به شمار می روند.

• سرای مشیر | بازاری در کنار بازار وکیل

  در انتهای بخش جنوبی بازار وکیل و در بخش شرقی آن به محلی می رسیم که به سرای مشیر یا گلشن شهرت دارد. بیشتر اوقات، اینجا را بخشی از بازار وکیل می دانند؛ اما در واقع یک بازار جدا محسوب می شود. سرای مشیر به دست میرزا ابوالحسن خان مشیر الملک -از وزرای فارس- در دوره قاجار ساخته شد و نامش از ۲۸ مهر سال ۱۳۴۵ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

  بنای سرای مشیر دو طبقه است و درهای چوبی حجره های آن از ساج و منبت کاری شده هستند. در وسط حیاط این سرا به یک حوض بزرگ هشت ضلعی می رسیم که درخت های نارنج و گل و گیاه در اطراف آن دیده می شوند. ساختمان هشت گوش و سردر زیبای این بازار از زیبایی هایش به شمار می روند. کاشی کاری سردر بسیار دیدنی است و در بخش زیری آن کتیبه ای به صورت کاشی کاری و با خط زیبای نستعلیق توضیحاتی در مورد سازنده بنا را در خود دارد.

  دو سنگ از جنس مرمر پایین تر از این کتیبه دیده می شود که عبارات روی آن اهداف ساخت سرا و پایان ساخت آن در تاریخ ۱۲۸۲ هجری قمری را نشان می دهد. کاشی کاری زیبایی با طرح گیاه، گل و برگ کناره های این کتیبه را مزین کرده است.

  در این بازار شخصی با لباس محلی حاضر است و گوشه ای از فرهنگ این دیار را به نمایش می گذارد. او همیشه سوژه عکس های متفاوت بازدیدکنندگان می شود. 

• 
  
• 

خرید در بازار وکیل

بازار وکیل مانند همه بازارهای قدیمی و سنتی، محیطی پویا و پر از جنب و جوش دارد. بازار وکیل ترکیبی از بازار سنتی و مدرن را با کالاهای متنوع پیش روی تان می گذارد. در هر راسته ای از این بازار می توانید به سراغ کالاهایی باکیفیت و خوب بروید و خریدی به یادماندنی داشته باشید؛ اما بد نیست این راهنمایی ها را به کار گیرید. 

اگر قصد خرید خوراکی دارید

نه گفتن به خوشمزه های فارس کمی سخت است؛ پس خیلی وقت تان را برای کلنجار رفتن با خودتان و محاسبه کالری خوشمزه های این دیار تلف نکنید. دل به دریا بزنید و به محدوده چهار سوق بروید و کلوچه، مسقطی های سنتی شیرازی و حلوای مسقطی لاری ها را در سبد خریدتان جای دهید. نان برنجی فسایی ها را هم فراموش نکنید که به نان فسایی شهرت دارد و خرید «نان یوخه» شیرازی را هم در برنامه تان بگذارید.

اگر دستبافت ها را دوست دارید

دستبافت ها دنیایی متفاوت در بازار وکیل دارند، اینها حاصل کار هنرمندانه عشایر این دیار هستند و با طرح و نقش شان جادوی تان می کنند. گبه یا همان فرش دستباف معروف عشایر در چهارسوق بازار در بهترین کیفیت پیدا می شود. گلیم عشایر با نقش و نگارهایی از طبیعت هم در میان این دستبافت ها قرار دارند.

خرید پارچه، اصلی ترین برنامه در بازار وکیل

پارچه های رنگارنگ عشایر فارس آن قدر جذابند که نمی توانید چشم از آنها بردارید. اگر به دنیای پارچه ها علاقه‌مندید از سمت چهارسوق به سمت سرای مشیر بروید و وارد بازار شمشیرگرها شوید. پارچه را انتخاب کنید و همان جا به دست خیاطان ماهر بسپارید. یک لباس زیبای عشایری چیزی ست که می توانید در کمد لباس تان جای دهید و هر از گاهی با آن در جمع های مختلف ظاهر شوید.

صنایع دستی شیراز را فراموش نکنید

خاتم و منبت های شیراز شهرت زیادی دارند و می توانید انواع آنها را در بازار وکیل بیابید. قلم زنی شیرازی هم از چیزهایی است که نباید آن را از قلم بیندازید.

عرقیجات و گیاهان کوهی هم در اینجا پیدا می شوند

یادتان نرود که شما به بازاری در شهر بهارنارنج آمده اید پس گلبرگ بهارنارنج را فراموش نکنید. خلال نارنج شیراز و پونه کوهی شیراز هم در این بازار طرفداران زیادی دارد و گلنار فارس هم که برای جوش صورت توصیه می شود از اینجا قابل تهیه است. عرقیجات معروف شیراز را هم یادتان نرود.

کالاهای دیگری که در این بازار پیدا می کنید

در بازار وکیل شیراز انواع چرم، زیور‌آلات سنتی، انواع وسایل مسی و نقره، ادویه‌جات، وسایل عتیقه، لباس‌های محلی شیرازی و کلاه‌های سنتی هم عرضه می شوند.

تاریخچه بازار وکیل

یکی از دوره هایی که شیراز تحولات زیادی را به خود دید به دوره زندیه باز می گردد. زمانی که کریم خان زند، این شهر را به پایتختی برگزید، به آبادانی شیراز همت گماشت و در دو دهه بناها و خدمات زیادی را به آن هدیه داد. برقراری ثبات در شهر و افزایش امنیت با ایجاد حصارها، قلعه ها، کاروانسراها و ... تنها بخشی از اقدامات او بود. امروزه بناهای متعددی از آن دوران در شیراز برجای مانده که به جرات می توان بازار وکیل را مهم ترین اثر ماندگار او در شهر دانست. ساخت این مجموعه بزرگ را به حدود سال ۱۱۳۷ خورشیدی نسبت می دهند و می گویند تکمیل آن تا سال ۱۱۵۶ خورشیدی به طول انجامیده است. البته ناگفته نماند که عده ای می گویند قبل از ساخت بازار وکیل، بازاری از زمان صفویه در این مکان  وجود داشته و کریم خان صرفا آن بنا را توسعه داده است.

بازار وکیل، قلب اقتصادی شهر

پس از پایان ساخت، بازار وکیل به قلب تپنده اقتصاد شهر تبدیل شد و بازرگانان شروع به رفت و آمد در آن کردند. بازار در آن زمان در مسیری قرار داشت که از تنگه الله اکبر در شمالی ترین نقطه شیراز آغاز می شد و به دروازه اصفهان می رسید. از نشانه های تاریخی بازار وکیل می توان به اسناد تجاری اشاره کرد که در این بازار کشف شده اند. این اسناد بیش از یک سده قدمت دارند و لیست قیمت ها، خریدها و فروش ها و مواردی مربوط به بازار و تجارت در آنها آورده شده است.

بازار وکیل در طول سال ها دچار تغییراتی نیز شد و تعمیراتی در آن صورت گرفت؛ یکی از این تغییرات مربوط به سال ۱۳۱۵ خورشیدی بود که احداث خیابان زند، منجر به قطع ارتباط راسته شمالی با ادامه خود تا چهارسوق بزرگ شد. در جریان احداث این خیابان بخشی از راسته شمالی هم تخریب شد و 11 حجره، ۸ طاق و کاروانسرای قوامی و قسمتی از کاروانسرای روغنی برای همیشه از بین رفتند. در واقع بازار وکیل از طرف شهرداری شکافته شد و امروزه خیابان زند عمود بر آن است و از نزدیک چهار سوق بازار گذر می کند.

توصیفی از گذشته بازار شیراز 

فرصت‌الدوله شیرازی -شاعر ادیب- درباره بازار وکیل اینگونه می گوید:

بازار وکیل یکی از بازارهای مرحوم کریم خان وکیل است قریب به مسجد وکیل چهار بازار از آجر و گچ ساخته شالوده‌های آن از سنگ‌های کلان قرار داده و در وسط چهار بازار چهارسوئی است که سقفش بسیار بلند و طرازش دلپسند است. کمتر بازاری در ایران بدین اسلوب و بنیان دیده می‌شود. یک بازار بزرگ تا برسد به چهارسوی مذکور چهل و یک طاق است، آنرا بازار بزازان گویند از هر گونه اقشمه و امتعه دارد. سمار و بلورفروش و خیاط و غغیره نیز در آن هست. بازار دیگر چهل و شش طاق است آنرا بازار کلاهدوزان نامند از کلاهدروز و اصناف دیگر دارد مع بسیاری از صرافان. بازار دیگر ده طاق است در آن تمام سراج و ترکش‌دوزاند در وسط بازار اول که بازار بزازان باشد نیز بازاری است یازده طاق در آن جماعت شمشیرگرانند.... 

 

معماری بازار وکیل

بازار وکیل مجموعه بزرگی است و ۲۱,۸۴۰ مترمربع مساحت را به خود اختصاص داده است. بازار وکیل از نظر معماری سه فضای جداگانه دارد:

گذرگاه برای گذر مشتریان

حریم مغازه به بلندای نزدیک به ۲ پله بالاتر از سطح زمین 

فضای مغازه به عنوان جایگاه فروش

سکوهای مقابل حجره های بازار وکیل از عوامل تمایز این بازار به شمار می آیند که در گذشته تزییناتی بر دیواره شان بود؛ اما امروز تنها ترنج هایی برجسته دیده می شوند. این سکوها همان پیشخوان هایی هستند که در مغازه های امروز فاصله بین خریدار و فروشنده را حفظ می کنند.

طرح و مصالح

طرح بازار وکیل را می توان اقتباسی از طرح بازار اصفهان و بازار قیصریه دانست و به همین دلیل دیدن جلوه های معماری صفوی در آن اصلا دور از ذهن نیست. آجر، گچ و آهک مصالح تشکیل دهنده بازار هستند که بر روی پایه هایی از تخته سنگ های تراشیده چنین اثری را شکل داده اند. پی ریزی بازار آن قدر مستحکم است که زلزله های شهر شیراز در طول تاریخ آسیبی جدی را برایش به دنبال نداشته اند.

استفاده از اختلاف سطح

یکی از نکته های جالب در ساختار بازار وکیل این است که سطح بازار پایین تر از سطح خیابان قرار دارد. این اختلاف سطح حدود 5 یا 6 پله است اما در گذشته ۱۴ پله بود که با  انباشتن خاک و مصالح به حالت امروز خود درآمد. ارتفاع و بلندی سقف راسته ها هم چیزی است که در بازار وکیل، توجه را به خود جلب می کند و پس از آن عرض زیاد بازار نسبت به دیگر بازارها به چشم می آید. ۷۴ دهانه طاق ضربی بازار وکیل بیش از ۱۱ متر بلندتر از طاق سایر بازارها هستند؛ البته باید بگوییم که با گذشت زمان و خاکریزی در کف بازار، این ارتفاع به 10 متر کاهش یافته است. برای جلوگیری از نم و رطوبت، مغازه‌ها حدود 1 متر بالاتر از سطح زمین ساخته شده اند. اغلب مغازه ها دو طبقه هستند و پستو هم دارند.

نور و تهویه

در سقف بازار روزنه هایی به نام جامخانه یا هورنور در نظر گرفته شده بود که در عین تامین نور، مانع از تابش مستقیم نور به داخل بودند و در هنگام بارش باران های شدید، جلوی ورود مقدار زیاد آب به بازار را می گرفتند. این روزنه ها در جریان بازسازی ها مسدود شدند. بلندای زیاد سقف طاق و تویزه‌ای نقش سامانه تهویه هوا را دارند و بادگیرهایی ساده نیز به امر تهویه هوا کمک می کردند. امروزه در بالای مغازه‌ها مشبک‌هایی وجود دارند که جهت تهویه هوا و روشنایی به کار می روند. ایجاد دمای مناسب کاری است که به پنجره بالای اکثر حجره ها مربوط می شود. 

بخش های مختلف بازار وکیل

برای آنکه بخش های مختلف بازار وکیل را برای تان توضیح دهیم خوب است در ابتدا تصویری کلی از این بازار داشته باشید. بازار وکیل دو راسته اصلی شمالی - جنوبی و شرقی-غربی دارد که با ساختاری چلیپایی (مانند صلیب یا +) شکل گرفته اند. در مرکز این صلیب چهارسوق قرار دارد که محل تقاطع راسته هاست. ورود و خروج از بازار از طریق ۵ ورودی اصلی در دورتادور بازار صورت می گیرد.

همه بازارهای سنتی به بخش های کوچک تری تقسیم می شوند که معمولا نام کار انجام شده در آن بخش را بر رویش می گذارند؛ نام هایی مانند بازار بزازان، بازار بلور فروشان، بازار خیاط ها، بازار کلاهدوزها، بازار سراج ها و بازار شمشیرگرها. این نام ها برای همه آشنا و بامعنا هستند و بخش های مختلف بازار را در ذهن تداعی می کنند. در ادامه می خواهیم بخش های مختلف بازار وکیل را هم بشناسیم و بیشتر در موردشان بدانیم.

راسته شمالی - جنوبی

 ضلع شمالی - جنوبی که راسته اصلی بازار است از دروازه اصفهان آغاز می شود و تا کوچه جنوبی سرای مشیر امتداد دارد. در دو سوی این راسته ۴۱ جفت (۸۲ باب) مغازه ساخته شده است. این راسته، بازار نو و راسته شمالی (فرعی) و بخش جنوبی را شامل می شود:

راسته شمالی فرعی

راسته شمالی اصلی بازار از دروازه اصفهان تا چهار سوق بزرگ بازار امتداد دارد و راسته شمالی فرعی بخشی از آن محسوب می شود که از انتهای بازار نو آغاز می شود و به راسته کلاه دوزان شهرت دارد. ۳ کاروانسرای احمدی، روغنی و گمرک در ضلع شرقی این راسته واقع شده اند و بازار ترمه فروشان نیز در حوالی همین راسته کلاه دوزان قرار گرفته است. بازار کلاه دوزان در گذشته مختص به فروش و تولید کلاه بوده اما اکنون کالاهای بسیار گوناگونی در آن به فروش می رسد. 

یکی از مهمترین ویژگی های کلاه دوزان این است که در اینجا مردم بومی بیشتری دیده می شوند. دلیل این امر را می توان در نزدیکی آن به بازار نو و دروازه اصفهان جستجو کرد که محل تجمع و گذرگاه مردم عادی، عشایر و افراد آبادی های نزدیک شیراز بوده و هست.

بازار نو

بازار نو راسته ای فرعی است که از دروازه اصفهان آغاز می شود و تا چهار راهی که کاروانسرای گمرک در ضلع جنوب شرقی آن قرار دارد، امتداد می یابد. ایجاد این راسته را به میرزا یوسف اشرفی مازندرانی -از وزرای ایالت فارس در دوره قاجار- نسبت می دهند و می گویند او بود که با ساخت این بازار و وصل کردن آن به راسته شمالی بازار وکیل، موجب توسعه بازار وکیل شد. بازار نو بسیار طولانی است و کالاهای متفاوتی در حجره های آن عرضه می شوند.

بخش جنوبی

بخش جنوبی راسته شمالی جنوبی جزو راسته های اصلی و البته پر رفت و آمد آن است. اینجا راسته بزازان نام دارد و همانگونه که از نامش پیداست محلی برای کسب و کار پارچه فروش ها به شمار می رود. در اینجا می توان پارچه های زیبا و باکیفیتی را یافت و خرید خوبی را انجام داد. این راسته از چهار سوق آغاز می شود و به گوشه جنوبی سرای مشیر می رسد. سرای مشیر جایی است که پیش از این درباره اش سخن گفتیم.

در میانه بازار بزازان و در ضلع غربی آن راسته بازار شمشیرگران واقع شده است که ۲۲ باب حجره دارد. در گذشته اینجا، محل ساخت انواع سلاح های سرد بود؛ اما امروزه دست بافته های عشایر در آن به فروش می رسد. بازار شمشیرگران در کنار ورودی مسجد وکیل قرار دارد و بیشتر بازاریان برای دسترسی به مسجد از آن عبور می کنند. در ورودی کاروانسرای وکیل نیز در این راسته قابل دسترسی است؛ کاروانسرایی که امروزه به سرای فیل شهرت دارد.

چهار سوق بازار وکیل 

حتما در آشنایی با بازارها، بارها واژه چهارسوق به گوش تان خورده است. این واژه از دو بخش چهار و سوق به معنای بازار تشکیل شده و کارکرد جالبی دارد. چهارسوق، در گذشته قرارگاه اصنافی بود که راسته خاصی را در دست داشتند و محلی برای کسب عمومی صنف به شمار می رفت.

چهارسوق بزرگ بازار وکیل در تقاطع راسته های اصلی شرقی- غربی و شمالی - جنوبی قرار دارد و بر روی یک هشتی واقع شده است. در اینجا با خاص ترین بخش بازار مواجه می شوید که تزیینات گوشواره ای، طاق سازی و کنج سازی آن هنر معماران ایرانی و ذوق و دانش آنها را به رخ می کشند. این چهارسوق طاق بزرگ ضربی محکمی بر روی یک هشتی دارد و در پای طاق، ترنج های آجرکاری شده‌ بسیار زیبایی دیده می شود. در هشتی مغازه هایی چهارگوش در دو طبقه شکل گرفته اند.

در گذشته در مرکز چهارسوق حوضی مرمرین وجود داشت که آب آن از آبراهی زیر بازار ترکش دوزان تامین می شد. امروزه این حوض به دلیل تغییرات به وجود آمده و به ویژه کاهش سطح اختلاف بازار با خیابان تخریب شده اما آبراه آن همچنان باقیست. این آبراه به صورت طاق ضربی و از آجر و ساروج ساخته شده‌ است.

راسته شرقی-غربی

راسته اصلی شرقی - غربی به دو بخش شرق و غرب تقسیم می شود که میان آنها چهارسوق بازار قرار دارد. در شرق چهار سوق راسته علاقه بندان (راسته شرقی) قرار دارد که دارای ۱۹ طاق و ۳۸ باب حجره است و در گذشته فروش و تولید انواع نخ، روبان، نوار ابریشمی و از این دست کالاها در آن صورت می گرفت. امروزه قالی فروشان و عطاری ها در این راسته فعال هستند.

در غرب چهار سوق به راسته ترکش دوزان می رسیم که ۱۱ طاق و 10 جفت مغازه دارد و مرکز فروش انواع فرش ایرانی دست بافت و زیر انداز به شمار می رود. راسته بزازان هم از هیمن جا آغاز می شود.

در بخش جنوبی چهارسوق در راستای بازار ترکش دوزها، بازار دیگری قرار دارد که مدخل آن در جلو سر در مسجد وکیل است و به بازار شمشیرگرها معروف است. این بازار نیز دارای ۱۱ جفت مغازه‌است.

دسترسی به بازار وکیل

ورودی های مختلفی به بازار وکیل وجود دارد که در خیابان‌های زند، طالقانی و لطفعلی خان زند هستند؛ اما ورودی اصلی بازار وکیل شمالی - جنوبی در خیابان زند و شرق میدان شهرداری واقع شده است.

دسترسی با وسایل نقلیه عمومی

اتوبوس: از خطوطی استفاده کنید که در میدان شهدا ایستگاه دارند و از آنجا با کمی پیاده روی خودتان را به ورودی بازار برسانید. 

مترو: اگر خودتان را به ایستگاه متروی زندیه برسانید، فقط حدود 12 دقیقه پیاده روی تا ورودی بازار در پیش دارید.

دیدنی های اطراف

در مراجعه به بازار وکیل می توانید گشت تان را با دیدن جاذبه های زیر کامل کنید. برای سهولت در انتخاب فاصله هر یک از جاذبه ها را با بازار برای تان آورده ایم:

مسجد وکیل | در محدوده بازار

حمام وکیل | در محدوده بازار

کاروانسرای فیل | در محدوده بازار

موزه پارس | 350 متر

ارگ کریمخانی | 650 متر پیاده روی

بارگاه مقدس شاهچراغ | 2.7 کیلومتر

حافظیه | 3.5 کیلومتر

دروازه قرآن | 3.4 کیلومتر

نارنجستان قوام | 3.5 کیلومتر

نظر گردشگران خارجی درباره بازار وکیل شیراز

بازار وکیل شیراز جاذبه ای است که خارجی ها هم نمی توانند از بازدیدش چشم بپوشند. در اینجا سری به وبسایت تریپ ادوایزر می زنیم و نظرات توریست ها را درباره این بازار می خوانیم:

گردشگر عراقی | تاریخ ثبت دیدگاه آبان 97

پر از زیبایی

داخل بازار بسیار زیباست. کافه ای در آن وجود دارد که می توان همراه با شنیدن نوای موسیقی ایرانی در آن چای نوشید. اینجا سوغاتی های زیادی وجود دارند که می توانید آنها را بخرید.

گردشگر نیوزیلندی | تاریخ ثبت دیدگاه آبان 97

بازار

یکی از مکان های مورد علاقه ما بعد از تهران، اینجاست؛ جای خوبی برای خریدن سوغات و هدیه. چیزهای مختلفی اینجا به فروش می رسند و هیچ وقت احساس نمی کنید که می خواهند به عنوان گردشگر سرتان را کلاه بگذارند.

گردشگری از سنگاپور | تاریخ ثبت دیدگاه آبان 97

بازار قابل اعتماد

بازار بزرگی که انواع کالاها در آن به فروش می رسند. آنچه بر اساس دیدگاه ایرانی ها در اینجا منحصر به فرد است خرید و فروش زیاد مس است که برخی از آنها قدمت زیادی دارند. خدمات نیز در اینجا خوب است و مردم محلی بهترین ها را به توریست ها ارایه می کنند.

گردشگر لهستانی | تاریخ ثبت دیدگاه آبان 97

جای خوبی برای خرید کردن

این مکان جایی است که می توانید به شکل سنتی در آن خرید کنید. شما می توانید تقریبا همه چیز را بخرید، اما من بخش ادویه جات را بیش از همه دوست داشتم.

گردشگر هلندی | تاریخ ثبت دیدگاه مهر 97

تجربه خرید مانند هیچ جای دیگر

بازار زیبایی که بدون هیچ زحمتی، محصولات دوست داشتنی محلی را می توانید در آن بیابید. اینجا واقعا ارزش بازدید دارد و مردم در آن بسیار دوستانه برخورد می کنند.

سخن آخر

شیراز دیدنی های بسیاری دارد. در این شهر فرصت دیدار مقبره حافظ و سعدی را دارید و می توانید به سراغ باغ های زیبا بروید اما بازار وکیل حال و هوای دیگری دارد و فرصتی ناب برای قرار گیری در قلب جامعه محلی را به شما می دهد. ما هر آنچه لازم بود بدانید را گفتیم و حالا نوبت شماست که از تجربه سفر و گردش تان در شیراز برای مان بگویید.